τσιγάρο.
Ολα ξεκίνησαν την πρώτη δεκαετία του αιώνα, στα περίχωρα του Αγρινίου. Ηταν το 1906 όταν με δανεικό κεφάλαιο 3.000 δρχ. σε ηλικία 22 ετών, παρά την αντίθεση των δικών του, ο Ευάγγελος Παπαστράτος από κοινού με τον Σωτήρη Αυγερινό ίδρυσε την εταιρεία εμπορίας καπνών και άλλων αγροτικών προϊόντων «Αυγερινός & Παπαστράτος». Τα μεγαλύτερα αδέλφια του Σωτήρης, Γιάννης και Επαμεινώνδας και η αδελφή του Αλεξάνδρα είχαν ήδη τραβήξει τον δικό τους δρόμο, αυτός έδειχνε να εξελίσσεται σε έναν πολλά υποσχόμενο υπάλληλο και στέλεχος εταιρείας με παράδοση και φήμη, αλλά δεν δίστασε να ανοίξει τον δικό του δρόμο στα καπνά, που αφθονούσαν στην περιοχή, για να γίνει στη συνέχεια δημιουργός μεγάλων επιχειρήσεων και ο «οδηγός» της οικογένειας, όλα τα μέλη της οποίας άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο θα διαδραμάτιζαν τον δικό τους σημαντικό ρόλο.
Ο πατέρας του Αναστάσης Παπαστράτος, γιος του πραγματικού παπα-Στράτου που με την παπαδιά του είχε μετακομίσει πολλά χρόνια πριν στο Αγρίνιο από το απροφύλακτο από τους ληστές χωριό του, τα Προσήλια του Δήμου Θέρμου, δεν ζούσε πια. Ολοι τού συνιστούσαν να μην αφήσει την εμπορική φίρμα «Ρόζης & Βαρνάβας» όπου δούλευε και είχε ήδη κερδίσει την εκτίμηση των εργοδοτών του αλλά αυτός σκεφτόταν είτε να φύγει μετανάστης στην Αμερική είτε να τολμήσει την επιχειρηματική καριέρα στην Ελλάδα.
Η εταιρειούλα με την επωνυμία «Αυγερινός & Παπαστράτος» έμελλε να αποτελέσει τον πρόδρομο της κραταιάς καπνοβιομηχανίας «Παπαστράτος ΑΒΕ Σιγαρέττων», καθώς έπεισε τον νεαρό επιχειρηματία ότι «ο καπνός είναι το μέλλον». Στα επτά μόλις χρόνια που κράτησε η λειτουργία της, καθώς ο Σ. Αυγερινός το 1913 πέθανε και η εταιρεία διαλύθηκε, τα καθαρά κέρδη έφθασαν τις 150.000 δρχ., οι μισές από τις οποίες ανήκαν στον μικρότερο αυτό γιο του Αναστάσιου Παπαστράτου και της Χαρίκλειας Καββαδία. Ο Βαλκανικός Πόλεμος δεν στάθηκε σοβαρό εμπόδιο για την εταιρεία. Το μέλλον ξανοιγόταν λαμπρό για τον τολμηρό καπνέμπορο, ο οποίος ξεπερνώντας τα σύνορα είχε φθάσει στο Κάιρο, στο Ρότερνταμ, στη Δρέσδη και στο Ανόβερο, για να δημιουργήσει στέρεες βάσεις συνεργασίας με μεγάλους καπνεμπορικούς οίκους και καπνοβιομηχανίες του εξωτερικού, διαφημίζοντας την ποιότητα του αγρινιώτικου καπνού.
Η επεξεργασία των καπνών είχε εκσυγχρονισθεί και η «διάδοχος» εταιρεία «Αδελφοί Παπαστράτου», που ιδρύθηκε τον Μάη του 1913 από τον Ευάγγελο Παπαστράτο και τον αδελφό του Σωτήρη, τον οποίο έπεισε να παρατήσει τη στρατιωτική καριέρα, δεν άργησε να κερδίσει πολύ περισσότερα, χάρη και σε μια μεγάλη ποσότητα καπνών παλαιών αποθεμάτων που ο Ευ. Παπαστάτος αγόρασε από τους παλαιούς προϊσταμένους του και τότε πια ανταγωνιστές του της εταιρείας «Ρόζης & Βαρνάβας», καπνά που μπόρεσε να μεταπωλήσει σε πολύ υψηλότερες τιμές.
Οι δουλειές μεγάλωναν και στον Οίκο Παπαστράτου δεν άργησε να εισέλθει πριν από τον μεγαλύτερο των αδελφών Επαμεινώνδα και ο άλλος αδελφός, ο Γιάννης, λαμπρός δικηγόρος που έγινε και γερουσιαστής, ο πατέρας του τελευταίου Αναστάσιου ή Τάσου, όπως τον φώναζαν Παπαστράτου που έφυγε σε ηλικία 88 ετών τον περασμένο μήνα και ο οποίος, όπως έκαναν όλοι οι Παπαστράτοι ως το τέλος της ζωής τους, συχνά κατέβαινε στο εργοστάσιο που ο πατέρας και οι θείοι του δημιούργησαν το 1930 στον Πειραιά. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε την επιστράτευση αλλά ο μεγαλύτερος από τα αδέλφια κράτησε την εταιρεία όρθια. Κανένας από τους τέσσερις αδελφούς δεν είχε ακόμη αποκτήσει δικό του σπίτι, όταν, μετά τον πόλεμο, η εταιρεία έκτισε μεγάλες καπναποθήκες στα 12 μεγαλύτερα καπνοπαραγωγικά κέντρα της χώρας και άρχισε να επεκτείνεται με γραφεία και στο εξωτερικό. Με την ίδρυση γραφείου με τη φίρμα «Papastratos Freres» στο Αμστερνταμ, γύρω στα 1920, η ελληνική εταιρεία άρχισε να αποκτά σταθερές βάσεις συνεργασίας με τις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες του κόσμου. Το σχέδιο της ίδρυσης μιας μεγάλης, σύγχρονης ελληνικής καπνοβιομηχανίας δεν άργησε να αποτελέσει στόχο προτεραιότητας για την οικογένεια. «Οταν οι περιστάσεις έκαναν να περιορισθούν σημαντικά οι δυνατότητες του εξαγωγικού καπνεμπορίου, κρίναμε πως είχε φθάσει η ώρα να ασχοληθούμε και με τη βιομηχανία σιγαρέτων στην Ελλάδα» έλεγε αργότερα ο Ευάγγελος Παπαστράτος. Το έτος 1930 ήταν έτος-σταθμός για τους Παπαστράτους καθώς τον Ιούλιο αυτού του έτους ίδρυσαν την καπνοβιομηχανία «Παπαστράτος Ανώνυμη Βιομηχανική Εταιρεία Σιγαρέτων» με σκοπό από τότε την παραγωγή τσιγάρων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Στον Πειραιά, δίπλα σε χώρους εναποθήκευσης και επεξεργασίας καπνών που προορίζονταν για εξαγωγή, στις 21 Μαΐου 1931 ο Ελευθέριος Βενιζέλος πάτησε ένα κουμπί και έβαλε σε κίνηση τα μηχανήματα του εργοστασίου της εταιρείας που έφθασε στις ημέρες μας να αναδειχθεί στον μεγαλύτερο έλληνα εξαγωγέα καταναλωτικών προϊόντων με εξαγωγές τσιγάρων αξίας 100 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ.
Τα πρώτα βιομηχανικά βήματα της εταιρείας στο εξωτερικό δεν γίνονται τώρα, που επιχειρείται η ίδρυση και λειτουργία εργοστασίου στο Βουκουρέστι με επένδυση 1,2 δισ. δρχ. Το 1933 οι Παπαστράτοι έγιναν οι πρώτοι έλληνες επιχειρηματίες που έφτιαξαν εργοστάσιο στη Δυτική Ευρώπη. Τότε ιδρύθηκε στο Βερολίνο η βιομηχανία «Hellas - Zigaretten Fabrik», που παρήγε τσιγάρα με τα σήματα Hellas Rea, Hellas Diana, Hellas Fee. Εξαιτίας του ναζισμού και του εθνικισμού που αυτός καλλιέργησε, όπως έλεγε αργότερα ο Ευ. Παπαστράτος, το έργοστάσιο έκλεισε το 1936, με ζημιά που εκμηδένισε τα κέρδη μιας δεκαετίας από το καπνεμπόριο.
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε φτωχότερη από πολλές απόψεις την οικογένεια αφού τον Σεπτέμβριο του 1940 σε ηλικία 57 ετών πέθανε ξαφνικά από την καρδιά του μέσα στο εργοστάσιο ο Σωτήρης Παπαστράτος. Οι Γερμανοί το 1941 δέσμευσαν 2,5 εκατ. κιλά αποθέματα καπνών της εταιρείας και κατέσχεσαν άλλο 1,5 εκατ. κιλά που κατέληξαν στη Γερμανία. Το εργοστάσιο έχει επιταχθεί αλλά μετατρέπεται σε εστία της αντίστασης στον κατακτητή. Ενας εργάτης εκτελείται από τους ναζιστές μέσα στο εργοστάσιο του Πειραιά.
Ο εμφύλιος και οι καταστροφές που ακολουθούν δεν αφήνουν άθικτες τις εγκαταστάσεις. Στην αρχή το εργοστάσιο το είχε καταλάβει ο ΕΛΑΣ και το βομβάρδισαν αγγλικά πλοία από το λιμάνι με όλμους και στη συνέχεια το κατέλαβαν οι Αγγλοι για να το βομβαρδίσει ο ΕΛΑΣ. Χρειάστηκαν μήνες για να τεθεί ξανά σε λειτουργία και περισσότεροι για να αναπτυχθούν και πάλι, μετά τον εμφύλιο, οι καπνεμπορικές δραστηριότητες. Από το 1940 ως το 1959 η καπνοβιομηχανία όχι μόνο δεν μπόρεσε να μοιράσει κανένα απολύτως μέρισμα αλλά είχε και ζημιές 10 περίπου εκατομμυρίων.
Ο Ευάγγελος Παπαστράτος, ο οποίος με έντονη πάντα τη συναίσθηση του κοινωνικού καθήκοντος την περίοδο της Κατοχής συνεργαζόταν με τον ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και διετέλεσε αντιπρόεδρός του, το 1948 πάντρεψε τη μονάκριβη κόρη του Χάρη που είχε αποκτήσει από τον γάμο του με την Αικατερίνη Δαμβέργη με τον βιομήχανο Θανάση Γκέρτσο, πατέρα του Δημήτριου Γκέρτσου που συμμετέχει και σήμερα στη διοίκηση της καπνοβιομηχανίας. Το 1953 σε ηλικία 73 ετών πέθανε ο μεγαλύτερος των τεσσάρων αδελφών Επαμεινώνδας και πέντε χρόνια αργότερα, το 1958, σε ηλικία 79 ετών πέθανε και ο άλλος αδελφός του Γιάννης. Ο ίδιος πέθανε τον Μάρτιο του 1973 σε ηλικία 89 ετών. Απέμεινε τότε ένας μόνο Παπαστράτος, ο ανιψιός του, γιος του αδελφού του Γιάννη, Αναστάσιος, που έφυγε σε ηλικία 88 ετών στις αρχές Ιουλίου 1998. «Ο Τάσος, ο γιος του Γιάννη, ο μόνος από την τρίτη γενεά της οικογένειάς μας που σώζει το όνομα Παπαστράτος, σηκώνει το κύριο βάρος των επιχειρήσεών μας» έλεγε ο Ευ. Παπαστράτος. «Ελπίζω πως το έργο που δημιουργήσαμε οι τέσσερις γιοι του Αναστάση και της Χαρίκλειας Παπαστράτου θα συνεχισθεί και στο μέλλον...» έγραφε προφητικά, πιστεύοντας πως δίπλα στους συγγενείς του θα σταθούν «και όλοι οι συνεργάτες μας, από τους διευθυντές ως τους εργάτες μας όλη η πλατύτερη οικογένειά μας που δημιουργήθηκε και στερεώθηκε με κοινές προσπάθειες δεκαετιών».
ΑΠΟ ΤΟ 1932 με τις επιχειρήσεις καπνών την εμπορική και τη βιομηχανική συνέδεσε την καθημερινή του ζωή ο Αναστάσιος Παπαστράτος, γιος του Γιάννη, που για πολλά χρόνια και ως λίγο πριν από τον θάνατό του τον περασμένο Ιούλιο ήταν πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της βιομηχανίας. Η μεγάλη οικογένεια των Παπαστράτων ευτύχησε να αποκτήσει πολλά παιδιά αλλά λίγους γιους και από το 1927 επιτελική θέση είχε αναλάβει επίσης ο Θάνος Καψάλης, γιος της αδελφής των τεσσάρων Παπαστράτων Αλεξάνδρας. «Καθώς ήμασταν μια καθαυτό οικογενειακή επιχείρηση που οφείλει την προκοπή της στη στενή αλληλεγγύη των τεσσάρων αδελφών μελών της, θελήσαμε να συγκεντρώσουμε γύρω μας και να προωθήσουμε τους διάφορους συγγενείς μας τόσο από την πατρική όσο και από την πλευρά της μητέρας μας, κι όταν ακόμη δεν μας ήταν πολύ οικείοι» έγραφε στα μέσα της δεκαετίας του '60 ο ίδιος ο Ευ. Παπαστράτος, «προδιαγράφοντας» θα έλεγε κανείς και το μέλλον των οικογενειακών επιχειρήσεων που πέρασαν πια μετά και τον θάνατο του Αναστ. Παπαστράτου στα χέρια άλλων μελών της οικογενείας που δεν φέρουν το επώνυμο Παπαστράτος, όπως είναι ο Αναστάσιος Αβέρωφ και ο Νικόλαος Ηλιάσκος, οι επιχειρηματίες που ηγούνται της μεγάλης καπνοβιομηχανίας. (Από το ΒΗΜΑ της 16ης Αυγούστου 1998, κείμενο του Χρήστου Κορφιάτη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου