ΑΓΙΑΤΟΛΑΧ ΧΟΜΕΙΝΙ

Κήρυξε Ισλαμική Δημοκρατία (11/2/1979)

''Εν αντιθέσει προς τη γαλλική και την αμερικανική επανάσταση, η ισλαμική επανάσταση είχε έναν κύριο υποκινητή: τον ιδρυτή της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, τον αγιατολάχ Χομεϊνί, μία από τις πλέον περίπλοκες πολιτικές φυσιογνωμίες του 20ού αιώνα, ο οποίος, παρ' ότι δημιούργησε ένα νέο καθεστώς στο Ιράν - υπόλογο για πάμπολλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ­, βρήκε περισσότερους από 10 εκατομμύρια Ιρανούς να σπαράζουν στους δρόμους της βουτηγμένης στο πένθος Τεχεράνης την ημέρα του θανάτου του. Ηταν η 3η Ιουνίου 1989. Ημέρα πένθους για τον ιρανικό λαό που λάτρεψε σαν επίγειο σωτήρα του τον αγέλαστο ιμάμη (ισόβιο ανώτατο άρχοντα), ανατροπέα της αμερικανόφυλης μοναρχίας του σάχη και ιδρυτή του πρώτου σύγχρονου θεοκρατικού πολιτικού συστήματος. «Αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη κυβέρνηση» είχε διακηρύξει. «Είναι η κυβέρνηση του Θεού». Κάτι που σήμαινε ότι όποιος αντιτίθεται στην κυβέρνηση αντιτίθεται στον Θεό, διαπράττει με άλλα λόγια «βλασφημία»... Οι βιογράφοι του κληρικού των σιιτών μουσουλμάνων που άλλαξε για πάντα τον ρου της ιρανικής
ιστορίας δεν έχουν καταλήξει αν και σε ποιο βαθμό καλλιέργησε πνεύμα εκδίκησης προς τις αρχές η βίαιη (πιθανώς από τοπικούς ηγεμόνες της μικρής πόλης Χομεΐν όπου γεννήθηκε) δολοφονία του πατέρα του, επίσης κληρικού, μια κρύα ημέρα του Μαρτίου του 1903. Ο Σαΐντ Ρουχολάχ Χεντί, όπως αρχικά ονομαζόταν ο Χομεϊνί, ήταν μόλις έξι μηνών. Δεκαέξι χρόνια αργότερα θα χάσει τη μητέρα του και τη θεία του από επιδημία χολέρας και θα αφοσιωθεί στις σπουδές του στις ιερατικές σχολές του Αράκ του Μάρβι, του Κομ στην Περσία και του Αλ Ναζάφ στο Ιράκ. Και μπορεί ως το τέλος της ζωής του να διακρίθηκε για το βάθος των ιερατικών γνώσεών του, εν συνεχεία, όμως, ως νεαρός δάσκαλος στη σχολή του Κομ βρέθηκε να παρακολουθεί μάλλον σιωπηλά από το 1920 ως το 1940 την πολιτική συρρίκνωσης της εξουσίας των κληρικών εκ μέρους του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί. Μόνο στα φιλοσοφικά, θεολογικά και νομοκανονικά έργα που συνέγραψε μπορεί να διακρίνει κανείς ήδη από τη δεκαετία του '30 επιθέσεις στην «εγκόσμια αλαζονεία» της αυτοκρατορικής δυναστείας των Παχλεβί.
Καθώς ανέβαινε όμως όλες τις βαθμίδες της σιιτικής μοναρχίας η φωνή του ενάντια στο καθεστώς άρχισε να δυναμώνει. Και με το κύρος ενός εκ των έξι μεγάλων περσών ανωτάτων κληρικών (αγιατολάχ) βρέθηκε να καυτηριάζει με πύρινους λόγους ενώπιον χιλιάδων ακροατών τον σάχη ως «μαριονέτα» των Δυτικών, να τον προσβάλλει με σαρκαστικές διαθέσεις για τους δεσμούς του με το Ισραήλ και να καταγγέλλει ως αντι-ισλαμικές τις κινήσεις για παραχώρηση δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες. Αποτέλεσμα, το 1963 να θεωρηθεί ηθικός αυτουργός μιας αιματηρής αντιμοναρχικής εξέγερσης και να εξοριστεί στην Προύσα της Τουρκίας (1963-65) και στο Αλ Ναζάφ του Ιράκ (1965-1978), ενώ το 1978 κατέφυγε στο Παρίσι και από εκεί κατάφερε να διοργανώσει μια σειρά διαδηλώσεις εναντίον του σάχη που οδηγούν στην κατάλυση της μοναρχίας.
Ο Χομεϊνί επέστρεψε στο Ιράν σε κλίμα θριάμβου. Περισσότεροι από 4 εκατομμύρια συμπατριώτες του βρέθηκαν στους δρόμους για να τον αποθεώσουν. Το καθεστώς της ισλαμικής δημοκρατίας επικυρώθηκε με δημοψήφισμα την 1η Απριλίου του ιδίου χρόνου. Ενα καθεστώς που σχεδιάστηκε έτσι ώστε να λειτουργεί βάσει του θρησκευτικού νόμου, με τον Χομεϊνί στην κορυφή της ιεραρχίας και με εξωτερικούς αντιπάλους τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τον κομμουνισμό και τα προοδευτικά - αντικληρικά μουσουλμανικά κράτη. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής η υποστήριξη εκ μέρους του Χομεϊνί προς τους πέρσες φοιτητές που κατέλαβαν τον Νοέμβριο του 1979 την αμερικανική πρεσβεία κρατώντας ομήρους τα μέλη της προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή, ενώ έντονη αίσθηση έκανε και η καταδίκη σε θάνατο του συγγραφέα Σαλμάν Ρούσντι για τα «αιρετικά» κείμενά του. Η εμπλοκή του Ιράν δε σε έναν αμφίρροπο και μακροχρόνιο πόλεμο με το Ιράκ κόστισε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και δεν τερματίστηκε παρά μόνο τον Αύγουστο του 1988 ύστερα από τη συναίνεση ενός υπέργηρου και άρρωστου Χομεϊνί στην κατάπαυση των εχθροπραξιών.
Ουδείς, παρά ταύτα, μπορεί να παραγνωρίσει ότι η ισλαμική επανάσταση σηματοδότησε μία από τις πλέον κομβικές στιγμές και με ιδιαίτερα μεγάλη επιρροή της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας, καθώς επίσης και το ότι ο εμπνευστής της κατόρθωσε να συσπειρώσει τους Ιρανούς ενάντια σε ό,τι θεωρούσε πως απειλεί την εθνική και τη θρησκευτική τους ταυτότητα. Οι ιστορικοί αναγνωρίζουν την εκπληκτική διαίσθηση ενός ανθρώπου που, παρ' ότι ποτέ δεν υπήρξε υπέρμαχος του διαλόγου, ωστόσο μιλούσε με απλότητα και αμεσότητα κατευθείαν στις καρδιές των συμπατριωτών του και διακατεχόταν από την έμφυτη πεποίθηση ότι ένας κληρικός πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από το πρόσωπο που οδηγεί τους πιστούς για προσευχή. Ο ίδιος εξάλλου φρόντιζε να δηλώνει συχνά: «Πολιτική και θρησκεία είναι ένα και το αυτό». (της Κατερίνας Λυμπεροπούλου από ''ΤΟ ΒΗΜΑ'' της 28ης Ιουλίου 2002)