 |
| Στέλιος Ανεμοδουράς (1917-2000) |
γράφαμε εγώ , o Γιάννης Β. Ιωαννίδης (ο οποίος μετά έγραφε στο Ρομάντζο ( κάτι κατοχικά ) και ο
Αηδονόπουλος ( πέθανε νωρίς, τότε, και δεν πρόλαβε να κάνει τίποτα - και είχε ταλέντο ) . Τότε έπιανα τα πρώτα σημάδια . ότι κάτι μπορεί να γίνεται , απ'το γεγονός ότι πήρα μία επιστολή από τον Καραγάτση , που με γέμισε έκπληξη . Εγώ ήμουν τότε 17 χρόνων , ο Καραγάτσης τότε ήταν φτασμένος , και μου έλεγε , λίγο-πολύ , ότι αν ποτέ έγραφε ποιήματα , θα έγραφε σαν τα δικά μου . Εκεί σταμάτησε η λογοτεχνική μου σταδιοδρομία …ή μάλλον , δεν σταμάτησε , γιατί μέσα στις επόμενες δεκαετίες δούλευα κι όλο και κάτι έγραφα που το κρατούσα , όμως , στα συρτάρια . Μετά πήγα στο πανεπιστήμιο, το τελείωσα . Το πανεπιστήμιο εγώ το πέρασα σπουδάζοντας και διαβάζοντας ταυτοχρόνως . Διάβαζα το Ζύλ , το Γάλλο , ο οποίος ήταν αυθεντία τότε , διάβαζα το Μαρξ , διάβαζα όλους τους μεγάλους… Το πανεπιστήμιο μου έδωσε την οργανωμένη σκέψη , το να μπορώ να οργανώνω τη σκέψη μου . Όλα τα άλλα ήταν φούμαρα , οι νόμοι και τα λοιπά . Αυτό κέρδισα εγώ απ΄ το πανεπιστήμιο . Ήμουν πολύ καλός , τελείωσα με άριστα , αλλά νομικώς… Μου έμεινε μόνο η σκέψη… αλλά η σκέψη είναι , νομίζω , το παν. Και στη νομική και στη λογοτεχνία και στη δημοσιογραφία το παν είναι η σκέψη .
Αμέσως μετά το Πανεπιστήμιο , μπήκα στη δημοσιογραφία . Βέβαια , μεσολάβησαν ο πόλεμος και η κατοχή . Ο πόλεμος με βρήκε στο 1ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο , που ήταν κοντά στον Ευαγγελισμό . Δεν μ' έστειλαν πουθενά , παρ'ότι εγώ ήθελα να φύγω . Έβλεπα τους φουκαράδες τους στρατιώτες που γυρνούσαν απ' το μέτωπο τραυματισμένοι ή δεν ξέρω και εγώ πως αλλιώς , είχαν πάθει σοκ... Μας έβλεπαν εμάς στα γραφεία , στην Ανωτάτη Επιτροπή Απαλλαγών απ'όπου θα κρίνονταν αν θα ξαναπάν στον πόλεμο . Μας έλεγαν "κουραμπιέδες", κι εγώ το έπαιρνα βαρέως . Παρά τις αιτήσεις έμεινα εκεί… Ακολούθησε η κατοχή . Την περίοδο της κατοχής , το μόνο κέρδος που αποκόμισα ήταν η μεγάλη εμπειρία και τα ιδανικά που έμαθα τότε . Βρέθηκα στη Σίφνο, απονωμένος απ' τον έξω κόσμο , ο πατέρας μου ήταν εκεί τελωνειακός . Διέθεσα το χρόνο που περίσσευε απ' το μάζεμα των χόρτων ή από το ψάρεμα για την επιβίωσή μας , στο διάβασμα. Άρχισα ιταλικά και αγγλικά . Στην Αθήνα έμεινα πολύ λίγο κατά τη διάρκεια της κατοχής . Έμεινα μόνο για να δώσω εξετάσεις για πτυχίο , οι συνθήκες στην Αθήνα μου προκάλεσαν σοκ .
Στη Σίφνο φτιάξαμε μία αντιστασιακή οργάνωση κατά κάποιον τρόπο . Λέω κατά κάποιον τρόπο , γιατί στο νησί τα πράγματα δεν είναι όπως στη στεριά . Είχαμε κατορθώσει να έχουμε επαφή με το στρατηγείο και να υπάρχει σ'ένα βουνό , στον Άγιο Συμεών σε μία σπηλιά , ένας Νοτιοζηλανδός , ο οποίος είχε ασύρματο και μετέδιδε ειδήσεις τις οποίες του μαζεύαμε εμείς . Όπως στον Μικρό Ήρωα : "Καλώ τον Χ-1"…
Μετά την κατοχή μπήκα στη δημοσιογραφία . Δούλεψα σε πάρα πολλές εφημερίδες . Πριν από τον Μικρό Ήρωα υπήρξε μια διπλή θητεία στο χώρο του Θησαυρού και της Μάσκας . Στο Θησαυρό αρχισυντάκτης τότε ήταν - ποιος - ο Δράκος , ο οποίος ήταν αυστηρός στο θέμα της γλώσσας . Eμένα με είχε για το καλό παιδί , γιατί του έγραφα σωστά , μάθαινα κιόλας απ' αυτά τα οποία διόρθωνε ο ίδιος στους άλλους . Παράλληλα , ήταν κι η θητεία μου στη Μάσκα , εκεί μπορώ να πώ ότι έμαθα πολλά από το Μαγγανάρη . Αυτός ήταν δάσκαλος . Είχα την τιμή στην τέταρτη έκδοση του Μικρού Ήρωα , το 1985, στον πρόλογό του , να με αποκαλέσει τον καλύτερο του μαθητή . Στη Μάσκα έκανα μεταφράσεις , δεν είχα καμιά όρεξη να κάνω αναγνώσματα . Εγώ μετέφραζα , αλλά ο Μαγγανάρης είδε ότι μπορούσα να του φτιάξω και " πρωτότυπα " . Όταν λέμε " πρωτότυπα " , μιλάμε για πλαστά ξένα αναγνώσματα . Η ιστορία ξεκίνησε με την Καλ-Αζάρ-μία γυναίκα ντετέκτιβ, ήταν πετυχημένο ανάγνωσμα . Μου λέει λοιπόν ο Μαγγανάρης : " Γράψε αυτό " . Εγώ του λέω : " Άσε με ήσυχο , για να το μεταφράσω θέλω δύο ώρες , για να το γράψω θέλω πέντε " . Και μου απαντάει : " Θα πάρεις τα ανάλογα λεφτά , στην αρχή θα κάνεις πέντε ώρες , σιγά , σιγά θα κάνεις λιγότερο ". Προσπάθησε να με πείσει και τελικά τα κατάφερε . Έγραφα , διόρθωνα , έγραφα , διόρθωνα , υπομονή αυτός , υπομονή κι εγώ , ώσπου κάποια στιγμή μου λέει " Τώρα είναι εντάξει και πρόσεξε τα επόμενα ". Και το επόμενο ήταν ο Ζορρό . Έτσι ξεκίνησε η αναγνωσματογραφική μου δραστηριότητα . Πέρασα και σ'άλλες ιστορίες όπως η Νυχτερίδα , ο Τόνυ ο εισαγγελέας .
Ύστερα συνέχισα και εκτός Μάσκας με τον Υπεράνθρωπο , που ήταν δική μου έκδοση , αυτό ήταν η πρώτη επιτυχία μου… Μου είχε κάνει προπαίδεια στη γλώσσα ο Μαγγανάρης , στην οποία ήταν άπιαστος . Η γλώσσα μου εμένα είναι η καλύτερη Ελληνική γλώσσα , αυτό μπορώ να το πω με 100% βεβαιότητα , ότι η καλύτερη ελληνική γλώσσα είναι αυτή . Δε σοκάρει , τα λέει όλα , δεν είναι μονόπλευρη ούτε λιτή , είναι πλούσια . Δε φοβάται να πει λέξεις δύσκολες . Άφηνε τα παιδιά να ρωτήσουν να τις μάθουνε . Τα παιδιά μαθαίνουν καλή γλώσσα . Τη γλώσσα αυτή εγώ την έφτιαξα , με τη βοήθεια του Μαγγανάρη , μπορώ να το πω αυτό και θα το λέω .
Τότε ένας τυπογράφος μου πρότεινε να βγάλουμε κάτι μαζί , να βάλει δηλαδή αυτός τα λεφτά και εγώ να γράψω ένα ανάγνωσμα και το είδα σαν μια ευκαιρία . Του είπα να γράψω τον Υπεράνθρωπο και δέχτηκε . Αυτό έγινε το 1950 , δύο χρόνια περίπου πριν το Μικρό Ήρωα . Εκεί εκμεταλλεύτηκα αυτά που είχα μάθει : που τονίζανε το κωμικό στοιχείο , που το δραματικό και που την περιπέτεια και πρωτοχρησιμοποίησα ήρωες οι οποίοι εκπροσωπούσαν κάτι . Μπορούμε να πούμε ότι ο Μικρός Ήρωας , ο Γιώργος Θαλάσσης , είναι διάδοχος του Υπεράνθρωπου , ότι η Κατερίνα είναι διάδοχος της Αστραπής και ο Σπίθας ας είναι διάδοχος του Κοντοστούπη . Ο Κοντοστούπης ήταν κι αυτός πολύ κωμικός τύπος .
Έτσι φτάσαμε στο Μικρό Ήρωα ο οποίος είναι συνέχεια, δεν είναι κάτι που βγήκε έτσι ξαφνικά . Βγήκε έπειτα από μια πολυετή πορεία και προπαίδεια . Ο Μικρός Ήρωας ψυχαγώγησε και ψυχαγωγεί . Ως και εγώ τον ευχαριστήθηκα - όταν έκανα τις διορθώσεις για την τέταρτη έκδοση του 1985 . Σήμερα αισθάνομαι ότι ο Μικρός Ήρως ήταν μεταξύ γελοιοποίησης και αναγνώρισης . Είναι ίσως ένα , σύμπλεγμα που έμεινε από τότε, γι' αυτό είχα βάλει και το ψευδώνυμο . Δεν ήθελα οι συνάδελφοι στις εφημερίδες που δούλευα - όπου ήμουν διακεκριμένος , στις εφημερίδες ότι ήθελα να το κάνω το έκανα - δεν ήθελα λοιπόν να ξέρουν ότι εγώ γράφω τον Μικρό Ήρωα , είχα κατά κάποιον τρόπο μια ντροπή . Αυτά βέβαια , είναι τα παράξενα της ζωής , το ξέρω…Κι ακόμα γνωρίζω ότι τον Μικρό Ήρωα τον ξεκίνησα για να βγάλω λεφτά - να είμαστε εξηγημένοι . Τον ξεκίνησα επειδή δεν μου έφταναν τα λεφτά απ΄τις εφημερίδες , οι οποίες τότε είχαν μισθούς . Ήταν περισσότερα αυτά που έβγαζα από τη Μάσκα παρά αυτά που έβγαζα από την εφημερίδα .
Στο Μικρό Ήρωα έβαλα όλο τον εαυτό μου , για να μπορέσω να τον γράψω , αλλιώς δεν θα τον έγραφα . Γνωρίζω ότι σχεδόν όλα τα παιδιά είχαν ταυτιστεί με το Γιώργο Θαλάσση - αυτό έχει μεγάλη αξία αλλά όχι λογοτεχνική .
Διδάχθηκα τις αφηγηματικές τεχνικές απ'τη Μάσκα αλλά για να εξηγούμαι , τις διδάχθηκα και τις έκανα ελληνικές . Διδάχθηκα με προσοχή και μελέτη γιατί δεν είναι τόσο απλό πράγμα να μπεις στον τρόπο της συγγραφικής δουλειάς . Ο Μικρός Ήρωας που ακολούθησε αργότερα , το βέβαιο που μπορώ να πω είναι ότι μ' εκπροσωπεί , ότι εξέφραζε τον εαυτό μου .
Το είχα "θάψει" τον Μικρό Ήρωα . Μιλάω ειλικρινά . Ούτε έδινα σημασία . Έλεγα : "πέρασε το πράγμα , έβγαλα το μεροκάματο που ήταν να βγάλω , τελείωσε". Όταν από το 1981 άρχισαν να μου λένε ότι ο Μικρός Ήρωας είναι το ένα και είναι το άλλο τους πέρναγα για τρελούς . Μου είπαν κάποια στιγμή , ότι το λογοτεχνικό περιοδικό " Ωλήν " ήθελαν να το αφιερώσουν στο ανάγνωσμα . Ήταν να αφιερώσουν ένα τεύχος στο Ρίτσο , αντί για το Ρίτσο , όμως τελικά το αφιέρωσαν σ' εμένα… Το αποτέλεσμα ήταν ότι ξέθαψαν το Μικρό Ήρωα , γιατί εκ συμπτώσεως ή όχι άρχισαν τηλεφωνήματα από αναγνώστες άσχετους . Ούτε με το περιοδικό είχαν σχέση : με πήρε αίφνης απ' την Κομοτηνή ένας ταξίαρχος , απ' τη Θεσσαλονίκη ένας πρόεδρος εφετών , απ' την Πελοπόννησο ένας διευθυντής μιας εταιρίας , παράξενα πράγματα . Ακόμη και στην επαφή με τον κόσμο, στο άκουσμα του ονόματος, όλοι έλεγαν " Μπράβο "! Εξαίρετος ο Μικρός Ήρωας , και " να τον ξαναβγάλετε " και " τον θέλουμε " ! Έτσι αναγκαστήκαμε να τον ξαναβγάλουμε . Ότι ξαναβγάλαμε τον Μικρό Ήρωα σε 4η έκδοση το 1985 οφείλεται κατά πολύ στην αγάπη όλων αυτών των ανθρώπων .
Μου είπαν ότι ο Μικρός Ήρως υπάρχει ως λογοτεχνικό ανάγνωσμα , Αλλά τα παιδιά όταν το αγοράζανε δεν το αγοράζανε γιατί ήταν λογοτεχνικό ανάγνωσμα . Το αγοράζανε επειδή τους άρεσε . Αγαπητός φίλος , μου έγραψε ότι "εκείνη την εποχή κυκλοφορούσαν διάφορα περιοδικά, μερικά εκ των οποίων εσείς εξεδώσατε . Λέτε ότι δεν είχαν καμιά αξία . Το περιοδικό Γκρέκο , ο Αετός των γηπέδων , ή ο Γκαούρ Ταρζάν ή άλλα σχετικά , όλα ήταν το ένα κάπως καλύτερο ή χειρότερο απ' το άλλο . Ήταν όμως όλα μέσα σ'ένα ντορβά . Υπήρξε ωστόσο κι ένα κείμενο μεγίστης λογοτεχνικής αξίας και αυτό ήταν ο Μικρός Ήρωας .
Εγώ τι να πω ; Με τον ίδιο τρόπο είχα γράψει και τον Υπεράνθρωπο , αλλά ίσως δεν είχαν ωριμάσει τα πράγματα . Στον Μικρό Ήρωα βρίσκεις το σωστό πεδίο. Ο ίδιος φίλος μου γράφει ακόμα : " Οι τρεις ήρωες είχαν διαγραφεί . Το παλικάρι , το κορίτσι και ο κωμικός " . Δίκιο έχει .
Στον Μικρό Ήρωα έφτασε το πλήρωμα του χρόνου . Υπεισέρχεται ο θάνατος που απουσιάζει απ΄ όλα τα είδη της Black Mask , υπάρχει στο αφήγημα μου ως ελληνικό στοιχείο : το ότι πεθαίνεις και σε ξαναβρίσκουν , το ότι πεθαίνεις ικανοποιημένος είναι κάτι πρωτοφανέρωτο . Άλλος φίλος ήρθε και μου είπε : "Δεν θα ξεχάσω ποτέ . Για μένα , το έπος της κατοχής γράφεται σ' ένα τεύχος του Μικρού Ήρωα που λέγεται " Σε γνωρίζω από την Κόψη " που στο πρώτο μικρό κεφάλαιο κάποιες γυναίκες παίρνουν τα δρεπάνια και ξεκινάνε εναντίων των Γερμανών - και πεθαίνουν έτσι " .
To 1954 αν θυμάμαι καλά , είχα βάλει το Γιώργο Θαλάσση να σώζει τον Ουίνστον Τσώρτσιλ και αυτός να ρωτάει : " Τι θέλεις να σου δώσω ; " και ο Γιώργος Θαλάσσης απαντάει "Την Κύπρο" ενώ ο Σπίθας θα θυσιαζόταν για την Κύπρο αλλά το φαΐ , φαΐ ! Πράγματι του έδωσε φαΐ , αν θυμάμαι καλά . Εδώ να πούμε και μία ιστορία για την Κύπρο . Με ειδοποιούν απ' το Πρακτορείο ότι απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του Μικρού Ήρωα στην Κύπρο . Πήγα στον Παρασκευά , τον διευθυντή του Πρακτορείου , δεν ζει πια , ο οποίος ήταν πολύ οργανωμένος και σωστός . Πάω λοιπόν και μου λέει "Οι Άγγλοι δεν το επιτρέπουν". Τι να κάνω ; Που να πάω ; Γιατί ήταν πολύ σημαντικό , είχε μεγάλη κυκλοφορία στην Κύπρο , όλοι αυτοί που βγήκαν μετά το Γρίβα της ΕΟΚΑ , όλοι αυτοί ήταν αναγνώστες . Είχα συρτάρια ολόκληρα με τα γράμματά τους , και έκανα τη βλακεία και τα πέταξα . Μου λέει λοιπόν : " πήγαινε στην Πρεσβεία και προσπάθησε να τους πείσεις " . Πήγα λοιπόν στην πρεσβεία , εκεί βρήκα έναν που μιλούσε θαυμάσια ελληνικά , δεν καταλάβαινες αν είναι Έλληνας ή ξένος και ήταν ο υπ' αριθμόν ένα των τότε αγγλικών υπηρεσιών , της Μ16 , και του είπα έτσι και έτσι. " Γιατί ; ", μου λέει . " Επειδή είναι και η Τουρκία στη μέση , γράφεις πολλά κατά της Τουρκίας ". Του λέω : " Γράφω κατά της Τουρκίας αλλά γράφω πολλά υπέρ της Αγγλίας ". Και μου απαντάει : " Δυστυχώς , δεν γίνεται " . Εκεί εγώ λιγάκι εξάπτομαι , λέω ότι είναι αδικία , χάνω την ψυχραιμία μου και του φωνάζω : " Αν σας θίξω εσάς , τι θα γίνει ; " Μου απαντάει : " Πως μπορείς να μας θίξεις ; " Του λέω : " Υπάρχει τρόπος και είναι ο εξής : Eγώ κάθε τόσο παρουσιάζω κάποιον προδότη , ο οποίος έπαιζε σημαντικό ρόλο στη σχέση μεταξύ των αντιμαχομένων , είτε μεταξύ των Ελλήνων - Γερμανών , Γερμανών - Άγγλων . Κατά κανόνα οι προδότες είναι κάποια χαμένα κορμιά . Τι θα λέγατε αν από εδώ και πέρα οι προδότες είναι κάποιοι Άγγλοι , μέχρι και στο περιβάλλον του άγγλου Αρχιστράτηγου ; " Μου λέει : " Δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό " Τον ρωτάω λοιπόν : " Δεν μπορώ από ποια πλευρά ; Αν το γράψω θα τυπωθεί και θα κυκλοφορήσει " Μου λέει ότι δεν είναι σωστό και του λέω : "Είναι σωστό αυτό που κάνετε εσείς ; Μήπως μπορούμε να το κυκλοφορήσουμε το περιοδικό στην Κύπρο ; Tότε άρχισε να μου λέει ότι υπάρχει εντολή από πάνω , ότι είναι πολύ δύσκολο.
Ύστερα από αυτό για μερικές εβδομάδες δημοσιεύεται μια ιστορία όπου προδότης βρίσκεται ως και στο γραφείο του Αρχιστράτηγου . Μία φορά μάλιστα θεωρήθηκε ύποπτος και ο ίδιος ο Αρχιστράτηγος . Οπότε με ειδοποίησε το πρακτορείο , δεν με φώναξε ο Εγγλέζος αξιωματούχος , γιατί δεν μπορούσε να ρίξει τα μούτρα του , με ειδοποίησε το Πρακτορείο ότι επιτρέψανε την κυκλοφορία . Ήταν ένας εκβιασμός, ίσως δεν ήταν και πολύ θεμιτό αυτό που έκανα αλλά δεν ήταν δυνατόν να δεχτώ να μου απαγορεύει να κυκλοφορήσω χωρίς ν΄αντισταθώ .
Η κυκλοφορία του Μικρού Ήρωα τελείωσε μέσα στην απογοήτευση . Όταν ήρθε η δικτατορία , που την ονόμαζαν μάλιστα " Επανάσταση " , οι συνταγματάρχες δεν ενέκριναν την κυκλοφορία του Μικρού Ήρωα και έβαλαν αμέσως λογοκρισία . Δηλαδή , για να κυκλοφορήσει στο Πρακτορείο έπρεπε να σφραγίσουν ένα αντίτυπο , να το πάω στο Πρακτορείο , να δει ότι πέρασα τη λογοκρισία για να μπορέσει να κυκλοφορήσει . Δεν το σφράγιζαν όμως το περιοδικό . Προσπάθησα από εδώ , προσπάθησα από εκεί να πείσω κανέναν αλλά τίποτα, ένας μάλιστα λέει : "Τι περιοδικό είναι αυτό ; Κοιτάτε μια φάτσα που έχει αυτός, κοιτάτε μια μύτη " για το Σπίθα τα έλεγε αυτά , δεν του άρεσε η φάτσα του Σπίθα , ήθελε να τον κάνω ωραίο !
Και τώρα θυμάμαι το μεγαλύτερο εχθρό του Γιώργου Θαλάσση, το Σειτάν Αλαμάν . Ο σατανικός Γερμανός, όπως θα λέγαμε σήμερα . Εκεί, στο τέλος της Σίνα , ήταν η γερμανική εκκλησία των "Αλαμάνων" Γερμανών , λίγο πιο πάνω από το Γαλλικό Ινστιτούτο . Νιώθω ακόμα συγκίνηση , γιατί ακόμα ζω στην Αθήνα και βλέπω και τώρα τους δρόμους και τα σημεία όπου διαδραματίστηκαν οι υποτιθέμενες μυθιστορηματικές αλλά , στην ουσία , πραγματικές ιστορίες που περιγράφονται στο Μικρό Ήρωα . Εγώ μιλούσα για τα αληθινά πράματα : Κουκάκι , Καλλιθέα , Κυψέλη , Παγκράτι , Καισαριανή . Συγκεκριμένα μέρη και περιστατικά , μεγάλα μπλόκα και εκτελέσεις .
Ένα από τα τραγικότερα σημεία του Μικρού Ήρωα είναι όταν γίνονται εκτελέσεις στην Καισαριανή και ο Γιώργος Θαλάσσης δεν μπορεί να τις αποτρέψει . Μπορώ να πω ότι αισθάνομαι μεγάλη συγκίνηση γιατί όπου και αν βρεθώ , σε επίσημη ή μη συνάντηση , έρχονται μετά να μου μιλήσουν όταν μαθαίνουν ότι είμαι αυτός που έγραψε το Μικρό Ήρωα . Αυτό βέβαια με συγκινεί ιδιαίτερα , γιατί αυτό μου υπενθυμίζει το στίχο του Καβάφη που ανέφερα πιο πριν , δεν πρόκειται για ωραίο , πρόκειται για κάτι άλλο . Σήμερα αυτό είναι συγκινητικό , αξιόλογο , αλλά και παρηγορητικό . Δηλαδή , αυτοί που συγκινούνται σήμερα από το Μικρό Ήρωα θα πει ότι έχουν ποτιστεί απ' τα ευγενή και ανθρώπινα διδάγματα και όχι απ' τα χυδαία , τα αιμοβόρα και τα πολεμοκαπηλικά .
Αυτό μπορώ να πω εγώ για το σήμερα..'' (http://www.mikros-iros.gr/index1.html)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου