Γράφει ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ
Οι μεγάλοι διχάζουν και μετά το θάνατό τους. Όπως είχε γράψει ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος «ο α’ ή ο β’ πολλάκις εξεθειάσθη και πολλάκις κατεκριμνίσθη εις τα σκοτεινά της ιστορίας τάρταρα. Αλάνθαστον τούτο κριτήριο ότι δεν ήτο κοινός άνθρωπος. Διότι εγκώμια μεν εγράφησαν περί μετρίων, αλλ’ ουδείς πεισματωδώς επροπηλάκισε τους τοιούτους, ουδ’ εστηλίτευσεν αυτούς μετά θάνατον».
Με τα λόγια αυτά κατά νου αναγιγνώσκεται η ακόλουθη «νεκρολογία» του ανδρός, στο «Ελληνικό Μέλλον» του Νικολάου Π. Ευστρατίου (εφημερίδα- προμετωπίδα του Λαϊκού Κόμματος) την επομένη του «μοιραίου»:
«Ουδέποτε θάνατος πολιτικού ανεκούφισεν ένα λαόν τόσον πολύ όσον ανεκούφισε τον ελληνικόν λαόν ο θάνατος του Βενιζέλου. Ως μαύρον νέφος, εγκυμονούσε θυέλλας και
καταστροφάς, εσκίαζεν η προσωπικότης του τον ελληνικόν πολιτικόν ορίζοντα. Ήτο ένας διαρκής κίνδυνος. Ένας ακαθόριστος τρόμος κατείχε τας τάξεις των Ελλήνων πολιτών και υπήρχον πολλοί, οι οποίοι συνεκλονίζοντο εκ πάθους και μίσους κατά του ανθρώπου, ο οποίος δεν υπάρχει πλέον εις την ζωήν, μόνον και επί τω ακούσματι του ονόματός του. Οι φίλοι του, όσοι ιδίως υπήρξαν δημιουργήματά του, τον κλαίουν, θρηνούν διά την απώλειά του και ευρίσκουν, ότι επήλθεν εις τον τόπον συμφορά εθνική, ενώ, όλως αντιθέτως η μοναδική φορά που εξυπηρέτησε θετικώς την πατρίδα του! Ακουσίως του βεβαίως αλλ’ εν πάση περιπτώσει διά του θανάτου του έθεσεν οριστικόν τέρμα εις το παρελθόν. Έκλεισεν από χθες ερμητικώς η πύλη του χθες, η πλήρης αίματος αδελφικού, σπαραγμών, γόων και θρήνων αδελφικών, εξοριών, φυλακίσεων και τυφεκισμών αδελφικών. Από σήμερον ανοίγει διάπλατα η πύλη του μέλλοντος της χώρας, το οποίον δεν είνε δυνατόν, παρά να είνε δημιουργικόν και πλήρες ελπίδων πραγματικής ανορθώσεως του τόπου και αναγεννήσεως της Ελλάδος. Ο Βενιζέλος δεν ήθελε να παραδεχθή και να πιστεύση ότι εξεπροσώπει το προπολεμικόν παρελθόν, την τυραννίαν, το αιματοκύλισμα, την εκδίκησιν, το αίμα, την δολοφονίαν και την ανατροπήν. Καλώς ή κακώς, δικαίως ή αδίκως -καλώς και δικαίως και ορθώς δι’ ημάς- ο Βενιζέλος είχε τερματίσει το πολιτικόν του στάδιον εις τον σταθμόν της Λυών, όπου δύο Έλληνες πατριώται τον επυροβόλησαν ως τύραννον και δικτάτορα της πατρίδας των. Παρ? όλον ότι αι σφαίρες των δύο εκείνων τιμίων Ελλήνων ηστόχησαν του σκοπού των και ο Βενιζέλος έζησεν, εν τούτοις, με τους πυροβολισμούς των το πολιτικόν στάδιον του Βενιζέλου ετερματίζετο. Την μεγάλην αυτήν αλήθειαν, ουδέποτε ηθέλησε να την πιστεύση. Αιχμάλωτος του οικτρού περιβάλλοντός του, δούλος των κολάκων του και υποχείριος των νεοπλούτων και μωροφιλοδόξων επιτελών του κόμματός του, ήλθεν εις την Ελλάδα πλήρης μίσους και πάθους κατά των πολιτών εκείνων, οι οποίοι ήσαν ψυχικώς, διανοητικώς και εθνικώς σύμφωνοι με τους υπερόχους εκείνους Έλληνας, οι οποίοι είχον αποπειραθή να τον φονεύσουν εις τον σταθμόν της Λυών. Ο Βενιζέλος απέθανε, ζήτω η Ελλάς!» (ολόκληρο το κείμενο δημοσιεύεται στο «Ελένη Γαρδίκα – Δασκαλάκη: Ο θάνατος του Ελευθερίου Βενιζέλου στον Αθηναϊκό Τύπο», Χανιά 2004, σελ. 407-408).
Αυτό ήταν το πολιτικό κλίμα της εποχής. Είκοσι χρόνια μετά τον «εθνικό διχασμό» κι ο διχασμός παραμένει. Στην πολιτική ζωή, στις συζητήσεις, στις γραφές…
Η τελευταία πολιτική πράξη
Και παρότι 9 ημέρες πριν από το θάνατό του με επιστολή του προς τον Λουκά Ρούφο-Κανακάρη (παλαιό συνεργάτη του, αργότερα βασιλικό και κατά κάποιον τρόπο σύνδεσμό του με το Παλάτι) προσπαθούσε να ρίξει «γέφυρες» προς τον Γεώργιο Β’ επαινώντας τις αρχικές προσπάθειές του για γαλήνευση (δεν είχε έλθει ακόμα η… 4η Αυγούστου με την ενεργό ανάμειξή του στην εγκαθίδρυση και εδραίωση του καθεστώτος) και να βάλει ένα ακόμα λιθαράκι στην υπόθεση της εθνικής ενότητας.
Από το διαμέρισμα της οδού Μποζάν 22 στο Παρίσι, έγραφε:
«Δεν είναι ανάγκη να σου είπω πόσον ζωηρά είναι η χαρά μου διότι ο Βασιλεύς απεφάσισε να πατάξη επί τέλους τας διηνεκείς επεμβάσεις των στρατιωτικών παραγόντων, απομακρύνας από την Κυβέρνησιν, μετά την τελευταίαν αυθάδειά των, τους Παπάγον και Πλατήν και αναθέσας το υπουργείον των Στρατιωτικών εις τον Μεταξάν. Με την ενέργειάν του αυτήν ο Βασιλεύς ανέκτησε πλήρως ακέραιον το κύρος του, τόσον απαραίτητον διά την αποκατάστασιν της ψυχικής ενότητος του Ελληνικού Λαού και την οριστικήν επάνοδον της χώρας εις κανονικόν πολιτικόν βίον. Από μέσα από την καρδιά μου αναφωνώ! Ζήτω ο Βασιλεύς!»
Κι όμως το κλίμα του διχασμού, που τον κρατούσε στη γαλλική πρωτεύουσα από την αποτυχία του «Κινήματος του ‘35» κι έπειτα δεν άφησε ούτε τη σωρό του να περάσει από την Αθήνα για λαϊκό προσκήνυμα.
Τετάρτη εξεμέτρησε το ζην ο Χανιώτης πολιτικός, την Κυριακή βρήκαν (δήθεν) την ευκαιρία ακραία στελέχη του Λαϊκού Κόμματος και οι Εθνικοσοσιαλιστές του Γεωργίου Μερκούρη (αδελφού του πατέρα της Μελίνας) να τελέσουν μνημόσυνο στον Άγιο Κωνσταντίνο της Ομόνοιας για να τιμήσουν την «ιερή μνήμη των βασιλέων Κωνσταντίνου, Σοφίας και Όλγας».
Αντί -μνημόσυνο
Και σαν να μην έφτανε αυτό, μετά το μνημόσυνο ξεχύθηκαν 5.000 άτομα-πορεία προς τη Βουλή εκτοξεύοντας ύβρεις κατά της μνήμης του τεθνεόντος και ύμνους υπέρ του βασιλικού θεσμού.
Η οικογένεια από το Παρίσι βρισκόταν σε διαβουλεύσεις για τον ερχομό της σορού και την τέλεση της νεκρώσιμης ακολουθίας τόσο με τις ελληνικές αρχές όσο και με την ηγεσία του Κόμματος Φιλελευθέρων.
Ο πρωθυπουργός Δεμερτζής και ο αρχηγός του κόμματος Θεμιστοκλής Σοφούλης φοβούνταν την πρόκληση ευρύτατων επεισοδίων στην πρωτεύουσα. Τα ίδια έλεγε κι ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Κοτζιάς, σκληρός αντιβενιζελικός αυτός.
Το σχέδιο Μεταξά
Μόνο η «πονηρή αλεπού», ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μεταξάς, έλεγε «όλα εδώ να γίνουν, σας διαβεβαιώνω ότι δεν θα ανοίξει… μύτη».
Είχε το σχέδιό του ο Κεφαλονίτης. Ήθελε να επιδείξει πυγμή και να σταθεί υπεράνω του «διχασμού», παρότι με επιστολές τους (ο Βενιζέλος στο «Ελεύθερον Βήμα» και ο Μεταξάς στην «Καθημερινή») την περίοδο 1934-1935 «μονομαχούσαν» για το ποιος είχε δίκιο τότε. Τώρα όμως είχαν αλλάξει τα δεδομένα. Πλασαριζόταν στον Γεώργιο Β’ ως «παράγων ομαλότητας», υπεράνω των διενέξεων Φιλελευθέρων-Λαϊκών για το παρελθόν. Αρχηγός ενός μικρού κόμματος με μόλις 7 βουλευτές ήταν, επιχειρούσε να προσεταιριστεί τα «ορφανά του Κονδύλη» κι ό,τι άλλο μπορούσε…
Με τους Λαϊκούς ήξερε ότι δεν μπορούσε να συμπλεύσει έχοντας πρώτο ρόλο με τους αποστασιοποιημένους από εκείνους και ομαδάρχες στη Βουλή Τζον Θεοτόκη και Ιωάννη Ράλλη δεν μπορούσε να τα βρει. Έπρεπε να προβληθεί ως η «Τρίτη λύσις». Κι αυτό πάλευε…
Ο απλός λαός
Τελικά η κηδεία στην Αθήνα, ακόμα και το πέρασμα της σορού από κει δεν έγιναν. Τα αντιτορπιλικά «Κουντουριώτης» και «Ύδρα» (το ένα τη μετέφερε, το άλλο τιμητική συνοδεία) κατευθύνθηκαν από το Πρίντεζι της Ιταλίας (όπου την παρέλαβαν) προς τα Χανιά.
Άκρως συγκινητικό όμως ήταν το πέρασμα των δύο πολεμικών πλοίων από τον Ισθμό της Κορίνθου. Χωρικοί από τις γύρω περιοχές, αλλά κι άλλοι από την Αττική συγκεντρώθηκαν αυθόρμητα, ντυμένοι στα μαύρα και με δάκρυα στα μάτια τα έραναν με άνθη για να αποτίσουν φόρο τιμής στον μεγάλο νεκρό…
Οι τρεις απόπειρες δολοφονίας
Και τι δεν έκανε αυτός ο άνθρωπος στην πολυτάραχη, των 72 χρόνων, ζωή του! Πόσες φορές διετέλεσε πρωθυπουργός… (6 Οκτωβρίου 1910 25 Φεβρουαρίου 1915, 10 Αυγούστου – 24 Σεπτεμβρίου 1915, 14 Ιουνίου 1917 – 4 Νοεμβρίου 1920, 11 Ιανουαρίου – 6 Φεβρουαρίου 1924, 4 Ιουλίου 1928 – 26 Μαΐου 1932, 5 Ιουνίου – 4 Νοεμβρίου 1932 και 16 Ιανουαρίου – 6 Μαρτίου 1933).
Τρεις, τουλάχιστον, απόπειρες δολοφονίας εναντίον του…
Στην Κρήτη
Η πρώτη: Από ηλικίας μόλις 25 ετών (το 1889) είχε εκλεγεί βουλευτής Κυδωνιών στην Κρήτη, γεγονός που αποδεικνύει ότι το μικρόβιο του αγώνα και της πολιτικής είχε μπει νωρίς μέσα του. Οκτώ χρόνια αργότερα (3 Αυγούστου 1897) βρέθηκε στις Αρχάνες του Ηρακλείου μαζί με πληρεξούσιους από ολόκληρη την Κρήτη για τη δεύτερη επαναστατική συνέλευση. Από την πρώτη που είχε πραγματοποιηθεί στους Αρμένους των Χανίων (26 Ιουνίου του ιδίου έτους) είχε αναδειχθεί πρόεδρος του Σώματος. Στις τάξεις των Κρητών που διψούσαν για την ελευθερία τους είχαν διαμορφωθεί δύο κυρίαρχες απόψεις. Η πρώτη που ήθελε την κήρυξη της άμεσης αυτονόμησης της Μεγαλονήσου και η δεύτερη που ζητούσε εγγυήσεις και φυσικά την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων.
Υπέρμαχος της δεύτερης ήταν κι ο πρόεδρος της συνέλευσης, ο οποίος στεκόμενος στο γεγονός ότι δεν υπήρχε απαρτία επιχείρησε να τη λύσει.
«Αυτονομία χωρίς συγκεκριμένας εγγυήσεις των μεγάλων δυνάμεων δύναται να ερμηνευθεί ως συμφορά και να είμεθα πιο σκλάβοι υπό καθεστώς αυτονομίας, απ? ό,τι είμεθα σήμερα στον Σουλτάνο» ήταν το επιχείρημά του. Με το που ξεστόμισε τα λόγια αυτά ένας θερμόαιμος Ηρακλειώτης όρμηξε εναντίον του με μαχαίρι, αλλά ο 17χρονος Χανιώτης Σταθής Περουλής (μετέπειτα δήμαρχος Βάμου), μ? ένα αστραπιαίο χτύπημα στο χέρι του επιτιθέμενου, γλίτωσε τον Βενιζέλο την τελευταία στιγμή.
Στη Λυών
Η δεύτερη: Τον βρήκε εν ενεργεία πρωθυπουργό στη Γαλλία (30 Ιουλίου 1920) και μπορεί να θεωρηθεί ως θλιβερό επακόλουθο του Εθνικού Διχασμού ανάμεσα σε βενιζελικούς και βασιλικούς.
Ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία μετέδωσαν την επόμενη ημέρα: «Καθ? ην στιγμήν χθες εσπέραν ο κ. Βενιζέλος ανεχώρει διά την Μασσαλίαν, δύο Έλληνες αξιωματικοί επυροβόλησαν και ετραυμάτισαν τον κ. Βενιζέλον…..
Ο κ. Βενιζέλος, συνοδευόμενος υπό του κ. Ρωμάνου, κατέφθανεν εις τον σταθμόν της Λυών όπως μεταβή εις την Μασσαλίαν. Την στιγμήν καθ? ην διέσχιζε την οδό Μπιζέ, οι δολοφόνοι, δύο απότακτοι Έλληνες αξιωματικοί, εισελθόντες και αυτοί διά του διαδρόμου του σταθμού, επυροβόλησαν κατά του κ. Βενιζέλου οκτάκις επανειλημμένως.
Ο κ. Βενιζέλος έπεσε τραυματισθείς εις τον αριστερόν βραχίονα και εις το δεξιόν πλευρόν.
Οι δράσται συνελήφθησαν αμέσως και ονομάζονται Τσερέπης και Κυριάκης.
Οι συλληφθέντες, υποβληθέντες αμέσως εις ανάκρισιν είπον ότι προέβησαν εις την απόπειραν όπως αποδώσουν την ελευθερίαν εις την Ελλάδα.
Ο Τσερέπης ανακρινόμενος εδήλωσεν εις την ανάκρισιν, ότι ήτο αξιωματικός του ναυτικού επί Κωνσταντίνου, καταδικασθείς και εξορισθείς επί Βενιζέλου και εν τέλει απολυθείς μετέβη εις το Βερολίνον και κατόπιν εις το Στετίνον, όπου συνήντησε τον Κυριάκην.
Από μακρού χρόνου, είπαν οι Έλληνες αξιωματικοί του Κωνσταντινικού καθεστώτος, απεφάσισαν να φονεύσουν τον Βενιζέλον διότι εθυσίαζε τα συμφέροντα της Ελλάδος.
Χθες ο Τσερέπης προσεκάλεσε τον Κυριάκην να εφοδιασθή με δύο περίστροφα.
Την νύκτα εισέδυασν εις τον σταθμόν απαρατήρητοι. Ο Κυριάκης, κατά την αφήγηση του Τσερέπη, ευρισκόμενος παρά τον Βενιζέλον, επυροβόλησεν, αυτός δε όχι.
Εν τούτοις το περίστροφόν του ευρέθη τελείως κενόν σφραιρών».
Αρχικά στην Αθήνα έφτασε η είδηση ότι «δολοφονήθηκε ο πρωθυπουργός» κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο σωρεία επεισοδίων από βενιζελικούς σε σπίτια πολιτικών της αντιπολίτευσης (όπως του πρώην πρωθυπουργού Στέφανου Σκουλούδη), σε γραφεία εφημερίδων (όπως η «Καθημερινή»), σε θέατρα («Κοτοπούλη»), αλλά και τη δολοφονία του φερέλπιδος πολιτικού της αντιπολίτευσης Ίωνος Δραγούμη (31 Ιουλίου).
Ακολούθησαν ή ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, η Μικρασιατική Καταστροφή, η Επανάσταση του 1922, η θριαμβευτική επιστροφή του την τετραετία 1928-1932 και η οριστική ήττα του στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933 και το αποτυχημένο κίνημα του Νικολάου Πλαστήρα το ίδιο βράδυ…
Από Κηφισιά προς Αθήνα
Η τρίτη: Με την περιγραφή της δεύτερης συζύγου του Έλενας Σκυλίτση (η πρώτη, με την οποία απέκτησε τον Κυριάκο και τον Σοφοκλή ήταν η Μαρία Κατελούζου): «Εκείνο το βράδυ της 6ης Ιουνίου του 1933 είχαμε δεχθεί να δειπνήσουμε στους φίλους μας τους Δέλτα, στην Κηφισιά, είκοσι χιλιόμετρα από την Αθήνα. Ο σύζυγός μου αγαπούσε το ήρεμο σπίτι τους, όπου ανάμεσα στα δέντρα, στην ησυχία, ξεκουραζόταν από την εξαντλητική εργασία, μακριά από την κίνηση και τον θόρυβο. Στις έντεκα αποχαιρετίσαμε τους οικοδεσπότες. Επί ένα τέταρτο της ώρας το αυτοκίνητό μας διέσχιζε χωρίς δυσκολία το κοιμισμένο τοπίο μέσα σ? ένα μεγαλειώδες σεληνόφως. Τη στιγμή που φθάναμε στα όρια ενός μικρού δάσους από έλατα, που ονομάζεται Παράδεισος, ακούστηκε ένας ξερός ήχος. Ανήσυχος ο σύζυγός μου σήκωσε το κεφάλι. ?Πυροβολισμός?, είπε. Την ίδια στιγμή ο Κουφογιαννάκης, ιδιωτικός αστυνομικός που καθόταν δίπλα στον οδηγό, τον διέταξε να σταματήσει και κατέβηκε για να δει τι συμβαίνει. Τον είδαμε να γλιστράει και να πέφτει. "Προχώρα Γιάννη'', φώναξε ο σύζυγός μου, ''θέλουν να μας σκοτώσουν''. Πιάνοντάς με από τον αυχένα με ανάγκασε να εξαφανιστώ στο βάθος της Packard, όπου κούρνιασα με το κεφάλι βουτηγμένο μέσα στη γούνα μου. Ένα δυνατό αμερικανικό αυτοκίνητο βγήκε από το δάσος, όπου περίμενε να περάσουμε και μπήκε ανάμεσα στο δικό μας και σ' εκείνο των σωματοφυλάκων που συνέχιζαν να μας ακολουθούν. Απ' αυτή τη θέση οι επιτιθέμενοι μπορούσαν να πυροβολούν ταυτόχρονα εναντίον και των δύο αυτοκινήτων. Ένα χαλάζι από σφαίρες έμοιαζε να πέφτει απ? όλες τις πλευρές. Η φρικτή αυτή καταδίωξη μέσα στη νύχτα κράτησε καμιά εικοσαριά λεπτά, κατά τη διάρκεια των οποίων θα νόμιζε κανείς ότι ολόκληρη συστοιχία από πυροβόλα μας είχε βάλει για στόχο. Τα τζάμια θρυμματίστηκαν και μας σκέπασαν με σωρούς από γυαλιά… Μερικές σφαίρες με βρήκαν στον αριστερό γοφό και κάτω από την καρδιά».
Σ' αυτή την απόπειρα ήταν σαφής η ανάμειξη κυβερνητικών – κρατικών οργάνων… Ακολούθησαν το αποτυχημένο Κίνημα του '35, η εγκατάστασή του στο Παρίσι, το τέλος και το «τελευταίο αντίο» με την ταφή στο Ακρωτήρι (28 Μαρτίου 1936), με απόντες το βασιλέα (παρέστη ο διάδοχος του θρόνου), τον πρωθυπουργό αλλά και τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ιωάννη Μεταξά.
Αντιδικτατορική εκδήλωση
Χαρακτήρα αντιδικτατορικής εκδήλωσης προσέλαβε το ετήσιο μνημόσυνο (21 Μαρτίου 1937) στη γενέτειρα, όταν ο Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου αναφερόταν στους αγώνες του Βενιζέλου κατά της τυραννίας. Μόλις τα άκουσε αυτά το δημοκρατικό πλήθος των Χανίων δεν ήθελε και πολύ για να ξεσπάσει: «Κάτω οι τύραννοι, κάτω η τυραννία».
«Δεν εννοώ την παρούσα», απάντησε ο Επίσκοπος, μπερδεύοντας τα λόγια του… Τότε ένας του «Αντιδικτατορικού Μετώπου» (ο Παλλήκαρης) τον διέκοψε εκ νέου και άρχισε να ομιλεί κατά του Μεταξά και του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου.
Σύσσωμοι οι παρευρισκόμενοι τον επευφημούσαν εκτός από έναν που του είπε αυστηρά: «Μην τυμβορυχείτε στον τάφο του πατρός μου». Ήταν ο Σοφοκλής Βενιζέλος, ο οποίος είχε κάνει συζητήσεις με τον Μεταξά για ν' αναλάβει αντιπρόεδρος της κυβέρνησής του…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου