Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Ηταν ένα κρύο βράδυ του χειμώνα, σαν χθες πριν από 16 χρόνια. Ολες οι κάμερες των τηλεοπτικών συνεργείων άρχισαν να εγκαταλείπουν το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, όπου νοσηλευόταν, βαριά ασθενής, από τις 20 Νοεμβρίου 1995, ο Πρωθυπουργός και να κατευθύνονται προς τα ιστορικά γραφεία του ΠΑΣΟΚ, στη  Χαριλάου Τρικούπη, στον αριθμό 50.Εκεί ο  γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του κυβερνώντοςκόμματος Κώστας Σκανδαλίδης ανέγνωσε συγκινημένος
ένα κείμενο που
προ ολίγου είχε υπογράψει με τρεμάμενο
χέρι ο Ανδρέας Παπανδρέου και ουσιαστικά σηματοδοτούσε το ‘’τέλος εποχής’’. Το δικό του στην πολιτική ζωή του τόπου αλλά και του ΠΑΣΟΚ ως ενός γνήσιου πατριωτικού, δημοκρατικού και σοσιαλιστικού κινήματος των μαζών.

Τρείς μέρες αργότερα, προεδρεύοντος του γραμματέα της Δημήτρη Μπέη, συνήλθε η Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κινήματος, για να εκλέξει τον διάδοχο στο μέγαρο Μαξίμου. Τα μέσα ενημέρωσης, είχαν φροντίσει από την ημέρα της εισόδου του Ανδρέα στο Ωνάσειο, να χρίσουν διάδοχο τον Κώστα Σημίτη, προεξοφλώντας ότι στο β’ γύρο της κάλπης θ’ αναμετρηθεί με τον τότε υπουργό Εθνικής Αμυνας Γεράσιμο Αρσένη.

                                     Τι έδειξε η κάλπη

Οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ στον α’ γύρο δεν τους έκαναν το χατίρι, δίδοντας το εξής αποτέλεσμα:

Κώστας Σημίτης 53,Aκης Τσοχατζόπουλος 53,Γεράσιμος Αρσένης 50 και Γιάννης Χαραλαμπόπουλος 11

Στο β’  γύρο, 86 Σημίτης, 75 Τσοχατζόπουλος ενώ βρέθηκαν και 6 λευκά – άκυρα ψηφοδέλτια. Το αποτέλεσμα του α’ γύρου είχε σκορπίσει ενθουσιασμό στους φίλους του κ. Τσοχατζόπουλου, οι οποίοι εκτιμούσαν ότι η πλειοψηφία εκείνων που είχαν προτιμήσει τον κ. Αρσένη ή τον κ. Χαραλαμπόπουλο αρχικά θα στρεφόταν προς εκείνους στη συνέχεια, στο όνομα του λεγόμενου «πατριωτικού – κοινωνικού ΠΑΣΟΚ» που εξέφραζε ο Άκης, σε αντίθεση με το «εκσυγχρονιστικό» του κ. Σημίτη.

                                 Η αλλαγή του κλίματος

Είναι χαρακτηριστικό δε ότι μεταξύ των δύο γύρων, συντοπίτες του κ. Τσοχατζόπουλου από τη Θεσσαλονίκη χτυπούσαν θριαμβευτικά τις κόρνες των αυτοκινήτων τους κάνοντας βόλτες γύρω από το Λευκό Πύργο.

Ακόμα και ο ίδιος δεχόταν συγχαρητήρια από βουλευτές και δημοσιογράφους. Κι ενώ είχε κατά νου τον επινίκειο λόγο του (προαναγγέλλοντας αντιπροεδρία της κυβέρνησης τόσο για τον κ. Σημίτη, όσο και για τον κ. Αρσένη) βγήκε για λίγο από την αίθουσα της Γερουσίας στη Βουλή (όπου διεξαγόταν η σχετική ψηφοφορία) για να ρίξει λίγο νερό στο πρόσωπό του.

Εκεί το λαμπερό του χαμόγελό του έκοψε ο στενός του συνεργάτης Γιώργος  Δασκαλάκης ο οποίος επιφορτίστηκε να του πει: «Άκη, τα πράγματα άλλαξαν. Χάσαμε. Ο Σημίτης είναι ο νέος πρωθυπουργός».

Εκείνη την ώρα πέρασαν πολλά από το μυαλό του. Ακόμα κι ένα λάθος τακτικής της τελευταίας στιγμής. Ενώ από μέρες είχε συμφωνήσει με τους συνεργάτες του (και σε αυτό το κλίμα ήταν και ο κ. Αρσένης) να μην προταθεί στην Κ.Ο. αναμέτρηση δύο αλλά τριών γύρων (δηλαδή να αποκλειόταν μετά την πρώτη ψηφοφορία ο τέταρτος σε ψήφους υποψήφιος, μετά τη δεύτερη ο τρίτος κ.ο.κ) σε μια κίνηση πυγμής -κατά την έναρξη της σχετικής διαδικασίας- εξουσιοδότησε τον Γιώργο Μωραΐτη να προτείνει «δύο γύρους», κάτι που αποτελούσε πάγια θέση της πλευράς Σημίτη.

Στο β’ γύρο η πλειοψηφία των υποστηρικτών του κ. Αρσένη (είτε με την προτροπή του είτε όχι) ψήφισε Σημίτη, ο οποίος είχε δίπλα του, από την αρχή, τουλάχιστον δύο από τους λεγόμενους πρωτοκλασάτους του ΠΑΣΟΚ, τον Θεόδωρο Πάγκαλο και τη Βάσω Παπανδρέου, ενώ στην πορεία προστέθηκε και ο Κώστας Λαλιώτης. Ο κ. Αρσένης πόνταρε στην υποστήριξη του (μετέπειτα πρωθυπουργού) Γιώργου Παπανδρέου και ο κ. Τσοχατζόπουλος ξεκίνησε χωρίς «κορυφαίους» δίπλα του. Ψηφίστηκε μόνο από τον τότε πρόεδρο της Βουλής Απόστολο Κακλαμάνη, όταν εκείνος (λίγα 24ωρα πριν από τη διαδοχή) απέσυρε τη δική του υποψηφιότητα. Προσφέρθηκε δε να συνοδέψει τον Άκη, κατά την είσοδό του στην αίθουσα της Γερουσίας, κατά την έναρξη της διαδικασίας.

Το τελικό αποτέλεσμα «άναψε τα φώτα» στο πολιτικό γραφείο του κ. Σημίτη στην οδό Ακαδημίας, ενώ οι φίλοι του κ. Τσοχατζόπουλου συγκεντρώθηκαν στο κτίριο του υπουργείου Εσωτερικών στη Βασ. Σοφίας, χωρίς να προλάβουν καν να συνειδητοποιήσουν τι είχε συμβεί.Όμως, ένα τηλεφώνημα που έγινε εκεί τους έδωσε να καταλάβουν ότι «όλα έχουν τελειώσει». Στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο στενός συνεργάτης του κ. Σημίτη Τάσος Μαντέλης, ο οποίος ζητούσε από το αρμόδιο υπουργείο να παραδώσει το αυτοκίνητο του Ανδρέα Παπανδρέου «στον νέο πρωθυπουργό»…

                              Πώς επέδρασε η συγκυρία

 Αν το καλοκαίρι του 1995 από την Ελούντα -όπου παραδοσιακά έκανε τις καλοκαιρινές του διακοπές- δεν άκουγε δύο στενούς του συνεργάτες και ένα προβεβλημένο κομματικό στέλεχος και υλοποιούσε την απόφασή του να αποπέμψει όχι μόνο από την κυβέρνηση αλλά και από την Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ τον Κώστα Σημίτη, σίγουρα η πορεία του Κινήματος (αν όχι και του τόπου) θα ήταν διαφορετική. Λίγους μήνες αργότερα ο κ. Σημίτης (εκτός κυβέρνησης πλέον) αξιοποίησε τη δυνατότητα του μέλους της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ και αναρριχήθηκε στην προεδρία της, κάτι που, συγχρόνως, του έδωσε και το αξίωμα του πρωθυπουργού του τόπου. Για να φτάσει εκεί, χρειάστηκε να κάνει περισσότερα από 21 χρόνια σκληρή υπομονή. Μπορεί ο ίδιος να αισθανόταν και να δήλωνε «συνιδρυτής του ΠΑΣΟΚ», αλλά πάντοτε ήταν «εκτός κλίματος», στο κόμμα του παρότι συμμετείχε σχεδόν πάντοτε στα καθοδηγητικά κλιμάκιά του. Δεν υπήρξε ποτέ ανδρεϊκός, η «διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη» ήταν ξένο κείμενο για κείνον, ενώ πάντοτε τον έβρισκαν αντίθετο βασικές πτυχές της πολιτικής των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ.

                                 Η στρατηγική του νικητή

Πίστευε όμως πάντοτε στα «κόμματα των μαζών» και γνώριζε ότι έστω και αν ένιωθε κάτι σαν λαθρεπιβάτης στο όχημα του Ανδρέα, δεν έπρεπε να κατέβει ποτέ από αυτό. Και η ιστορία τον δικαίωσε! Στην πορεία του στο ΠΑΣΟΚ βρέθηκε πολλές φορές απέναντι στον ιδρυτή του Κινήματος. Η αφίσα για την ΕΟΚ, η (πρώτη) αποπομπή του από την κυβέρνηση το 1987, το «Πεντελικό» είναι μόνο μερικές από αυτές. Ποτέ όμως δεν είχε τραβήξει στα άκρα.

Αντίθετα, το έπραξε τέλη του 1994, όταν ήταν υπερυπουργός (Βιομηχανίας και Εμπορίου) και μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου, συμμετέχοντας ενεργά -κάτι σαν άτυπος επικεφαλής- στην ομάδα των «τεσσάρων», μαζί με τον Θεόδωρο Πάγκαλο, τη Βάσω Παπανδρέου και τον Παρασκευά Αυγερινό.

Κι εκεί όμως αποδείχθηκε περισσότερο έξυπνος και πιο μεθοδικός από τους άλλους. Την ώρα που οι υπόλοιποι τρεις εργάζονταν για τον κοινό σκοπό (αντικατάσταση Ανδρέα) εκείνος, παράλληλα, έστηνε δικό του μηχανισμό. Και γι’  αυτή τη δουλειά ευτύχησε να συνεργαστεί με τον «πρώτο των πρώτων», τον Θόδωρο Τσουκάτο, ο οποίος -με αντικειμενική κρίση- είναι το κορυφαίο οργανωτικά στέλεχος που έχει αναδείξει η πολιτική ζωή του τόπου.

                              Το οργανωτικό επιτελείο

Ο κ. Τσουκάτος όργωσε για λογαριασμό του πάνω από δύο φορές ολόκληρη τη χώρα. Οργάνωνε υπέρ του Νομαρχιακές Επιτροπές, του έστηνε συγκεντρώσεις, του έφερνε στελέχη στο γραφείο. Ακόμα και βουλευτές έπειθε, παρότι δεν είχε εκείνος αυτή την ιδιότητα, παρά μόνο τα απλά στην κομματική ιεραρχία αξιώματα του μέλους της Κεντρικής Επιτροπής και του αναπληρωτή γραμματέα του Τομέα Οικονομικού του Κινήματος. Συγχρόνως, ο Κ. Σημίτης με τις απόψεις του, οι οποίες είχαν σημαντική απόκλιση από τις σοσιαλιστικές του ΠΑΣΟΚ (ίσως κι από εκείνες της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας) κατάφερε να δημιουργήσει ένα εξαιρετικά ευνοϊκό για τον ίδιο επικοινωνιακό περιβάλλον. Οι επιχειρηματίες που ήλεγχαν τότε τα μέσα ενημέρωσης, τον πρόβαλαν δεόντως εκτιμώντας ότι αν επικρατούσε ο ίδιος στη μάχη της «διαδοχής» θα προωθείτο η απελευθέρωση της Οικονομίας. Οι αρχές της δεκαετίας του ‘90 έβρισκαν τον Κ. Σημίτη να ελέγχει μία μικρή ομάδα βουλευτών, που δεν συμπλήρωνε τα δάχτυλα δύο χεριών. Κι όμως, μέσα σε μια πενταετία έγινε ο πιο μαζικός από  όσους συμμετείχαν στη «μάχη των επιγόνων». Το πολιτικό γραφείο στην οδό Ακαδημίας, αριθμός 35, έγινε τη διετία 1994-1996 το πιο σημαντικό πολιτικό εντευκτήριο της χώρας. Εκεί, με το συντονισμό του «πιστού» του και προσφάτως αποβιώσαντος συγγραφέα, Νίκου Θέμελη, και του κ. Τσουκάτου, άλλαξε η πολιτική ιστορία του ΠΑΣΟΚ. Από κοντά πολλά στελέχη, όπως οι τότε βουλευτές Γιάννης Ζαφειρόπουλος, Βαγγέλης Μαλέσιος, Γιώργος Δρυς, Θόδωρος Κολιοπάνος, Θόδωρος Κοτσώνης (ο οποίος σήμερα στεγάζεται στη Δημοκρατική Συμμαχία της Ντόρας Μπακογιάννη) αλλά και με κομματικά στελέχη, όπως ο Στέφανος Μανίκας, ο Τάσος Μαντέλης, ο Λάμπρος Κανελλόπουλος, ο Χρήστος Πρωτόπαπας, προσωπικοί συνεργάτες (όπως ο Χρήστος  Βερελής) και αρκετοί ακόμα. Όλοι οι παραπάνω βρίσκονταν εκεί σε μόνιμη συνεδρίαση. Είχαν δε διαμορφώσει ειδικά -σε αίθουσα συσκέψεων- και το γραφείο τού πάνω ορόφου, που ανήκε στον αδελφό του μετέπειτα πρωθυπουργού, καθηγητή Σπύρο Σημίτη.

                                 Η τακτική του δεύτερου γύρου

Η τακτική του συγκεκριμένου επιτελείου ήταν στοχευμένη στο τελικό αποτέλεσμα. Ήταν η λεγόμενη «τακτική των δύο γύρων». Θεωρούσε ότι ο Κ. Σημίτης θα είναι οπωσδήποτε στην επαναληπτική αναμέτρηση με πιθανότερο αντίπαλο τον Α. Τσοχατζόπουλο. Έτσι, η βολιδοσκόπηση γινόταν σε δύο επίπεδα. Όσοι δεν πείθονταν να ψηφίσουν Σημίτη από τον α’ γύρο γινόταν προσπάθεια ώστε να πουν το πολυπόθητο «ναι» για τον δεύτερο. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα βουλευτών που λειτούργησαν έτσι στον β’ γύρο ήταν ο Νίκος Φαρμάκης της Λάρισας και ο Παυσανίας Ζακολίκος της Μαγνησίας.

                                       Οι γιορτές

Την παραμονή της εκλογής νέου πρωθυπουργού στο «εκσυγχρονιστικό» στρατόπεδο δεν είχαν γιορτές, όπως οι «προεδρικοί» στον Αντώνη  Λιβάνη, οι «τσοχατζοπουλικοί» στον Αντώνη  Κοτσακά και οι Νεολαίοι του ΠΑΣΟΚ (απόλυτα «ακικοί» τότε) στο μπαρ «Κόμης» στα Πατήσια, ως προσκεκλημένοι της (επίσης εορτάζουσας) Τόνιας Αντωνίου, ηγετικού στελέχους της Οργάνωσής του.

 Ο Κ. Σημίτης επέλεξε κι εκείνο το βράδυ να το περάσει στο διαμέρισμά του, στην οδό Αναγνωστοπούλου, με μοναδική συντροφιά τη σύζυγό του Δάφνη. Εκεί άλλωστε επέστρεψε και το επόμενο, θριαμβευτικό για κείνον, βράδυ νωρίς -νωρίς. Μόλις εκλέχτηκε μετέβη στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή, όπου δέχτηκε τις ευχές των βουλευτών και κατόπιν μετέβη για λίγο στην Ακαδημίας, όπου είχαν συγκεντρωθεί δεκάδες κομματικά στελέχη για να τον συγχαρούν. Και από τότε άλλαξε η πορεία όχι μόνο του ΠΑΣΟΚ αλλά και του τόπου ολόκληρου.

Ενός ΠΑΣΟΚ που μετά από δύο οκταετίες (από μία των  Κ. Σημίτη και Γ. Παπανδρέου) βρίσκεται και πάλι σήμερα στη δίνη της εσωκομματικής κρίσης…